هشدار به زنان جوان درباره عرفان‌های نوظهور

یک پژوهشگر علوم دینی درباره گسترش عرفان‌های نوظهور بیان کرد: نمی‌توان آمار دقیقی از میزان گسترش عرفان‌های نوظهور در کشور ارائه کرد چراکه به دلیل پنهانی بودن فعالیت آنها، امکان اعلام یک عدد وجود ندارد. اما باید گفت که هر سال شاهد رشد این عرفان‌ها بوده‌ایم و عوامل مختلفی باعث جذب افراد به این نوع فرقه و نحله‌ها شده که از میان آنها می‌توان به یک نوع رفتار اجتماعی براثر سرخوردگی، تغییر گروه مرجع فکری و دینی و یا دسترسی مخاطب به رسانه‌های متفاوت اشاره کرد. محی الدین قنبری در گفت‌وگو با برنا گفت: از میان عرفان‌ها و آیین‌های امروزی که در کشور تبلیغ شده‌اند، برخی نتوانسته‌اند در میان مخاطبان جایگاه خوبی پیدا کنند و فراموش شده‌اند، اما در این میان، تعدادی هم هستند که در جذب مخاطب موفق بوده‌اند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در توضیح چگونگی شکل‌گیری این عرفان‌های دروغین افزود: برخی از این آیین‌ها از التقاط و مزج عقاید ادیان مختلف پدید آمده‌اند و به دنبال احیاگری دینی هستند که از جمله آنها می‌توان به بهاییت اشاره کرد. دسته بعدی هم دین‌های خودساخته با اهداف عرفانی، اجتماعی و مصرفی هستند.

او بیان کرد: آیین‌هایی که با هدف عرفانی ساخته شده‌اند بیشتر بر آرامش، تعالی معنوی، طول عمر و شادابی تاکید دارند که از شمار آنها می‌توان به آیین یوگا اشاره کرد. البته این مورد به جنبه‌های مصرفی نیز نزدیک می‌شود و به عنوان ابزاری برای بهبود زندگی و رفاه بیشتر در نظر می‌شود.

قنبری توضیح داد: برخی از این عرفان‌ها جنبه اجتماعی دارند؛ برای مثال بهاییت و اشو جنبه‌های اجتماعی دارند و در برخی کشورها به مخاطبان زیادی دست پیدا کرده‌اند و این اتفاق برای اشو در کشور هندوستان افتاد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد:این ادیان و عرفان‌ها در دوران اصلاحات با آزادی بیشتری روبه‌رو بودند و کتاب‌هایی از آنها منتشر می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر چاپ آنها کاملا قطع شده؛ از این رو به فضای مجازی روی آورده‌اند. در فضای مجازی تبلیغ این عرفان‌ها قابل کنترل نیست از این رو عمدتا فعالیت تبلیغاتی آنها از طریق اینترنت انجام می‌شود.

قنبری در کنار تبلیغات اینترنتی، روش‌های جذب شفاهی را از دیگر راه‌های تبلیغی ادیان نوظهور دانست و گفت: روش برخی دیگر از این عرفان‌ها از طریق شفاهی و نفر به نفر است. عرفان حلقه یا کیهان از جمله عرفان‌های نوظهوری بود که این شیوه جذب را انتخاب کرده است. این فرقه متکی بر آموزه‌های دینی اسلام و ادیان دیگر است که با هدف شفابخشی فعالیت می‌کند و تلقی ساده انگارانه و سطحی برای درمان ارائه می‌دهد.

این پژوهشگر علوم دینی درباره گروه‌های مختلف سنی که هدف تبلیغ این عرفان‌ها قرار می‌گیرند، بیان کرد: جوانان ساده‌تر جذب می‌شوند؛ به‌علاوه این گروه سنی به دنبال نوگرایی هستند. در میان جوانان هم، زنان بیشتر جذب این گروه‌ها می‌شوند. زنان به دلیل فراغت بیشتری که دارند زمان بیشتری را هم برای چنین عرفان‌هایی می‌گذارند و جذب می‌شوند. در کل، گروه سنی ۱۸ تا ۳۰ سال بیشترین هدف تبلیغاتی این عرفان‌ها هستند.

محی‌الدین قنبری درباره مکان‌هایی که این عرفان‌ها تبلیغ می‌شوند، گفت: هر یک از این عرفان‌ها در فضاهای خاصی مورد تبلیغ قرار می‌گیرند؛ برای مثال یوگا در باشگاه‌های ورزشی تبلیغ می‌شود، چون این آیین جنبه آرامش‌زایی دارد و البته تا زمانی که به عنوان یک نرمش و آرامش تنفسی مطرح شود، مشکلی ندارد. اما اگر به مثابه تغییر جهان‌بینی یک انسان از اسلام به یک آیین اساطیری هندی که غیرقابل اثبات هم هست، باشد فرد را از فضای دینی خارج می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: مکان دیگری که در آن چنین عرفان‌هایی تبلیغ می‌شود، دانشگاه‌ است که در این زمینه می‌توان به عرفان حلقه اشاره کرد. این عرفان نوظهور هم، زنان را بیشتر تحت تاثیر قرار داده است.

وی افزود: در مورد عرفان اشو نیز بیشتر افراد از طریق خواندن کتاب جذب شده اند. اشو خود هیچ کتابی ننوشته است، اما پیروان او حدود ۶۰۰ جلد کتاب را منتشر کرده‌اند؛ به علاوه برخی از جملات قصاری که از اشو نقل می‌شود هم باعث جذب برخی از پیروان به آن شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: یکی از مشکلات ما در ایران نداشتن مدیریت کلان فرهنگی است و هر یک از سازمان‌های متولی عرصه فرهنگ،‌بدون هماهنگی با دیگری، برای خودشان کار می کنند و هماهنگی در مسیر آنها وجود ندارد. باید گفت اکثر جوانان در جامعه مناسب و معقول رفتار می‌کنند؛ اما این مشکلات جامعه است که بسیار فراتر رفته است.

محی‌الدین قنبری گفت: وقتی جوانی که تا ۳۰ سالگی به دلیل مشکلات مالی نتوانسته ازدواج کند، تبلیغات دینی مانند اوشو را که نفی خانواده را می‌کند، می‌بیند و با چند نفر که تبلیغ آزادی بی‌بند و بار را می‌کنند، آشنا می‌شود، اگر با پایه‌های اعتقادی دین آشنا نباشد یا در آن ضعیف باشد درگیر چنین مسایلی خواهد شد. بایدشکاف‌هایی را که بین نسل جوان با جامعه سنتی ما به وجود آمده را مدیریت و به بهترین شکل پُر کنیم؛ چون اگر این کار را نکنیم، دیگران این شکاف‌ها را پر خواهند کرد. بنابراین باید به فکر یک واحد فرهنگی کلان در کشور باشیم؛ البته با توجه به پتانسیل‌هایی که دین اسلام دارد، فعالیت گسترده این عرفان‌ها عملا به موفقیت نخواهد انجامید.